Η υποσυνείδητη και αυθόρμητη αυτοδιάθεση υπέρ του συνόλου οδηγεί σε ευεργετικά αποτελέσματα μέσω διαφόρων μηχανισμών. Η συμπεριφορά κάθε μέλους διαπνέεται από έναν κοινό παρανομαστή που συνοψίζεται στην αύξηση της κοινής ποσότητας, η οποία επιστρέφει έπειτα στο άτομο για την ικανοποίηση των αναγκών του. Μεταξύ διοικούντων και διοικούμενων επικρατεί στενή σχέση αλληλεξάρτησης, τόσο στον ιδιωτικό τομέα, όσο και στον κρατικό, στην οποία οι πρώτοι εμπιστεύονται τυφλά την εξουσία στους δεύτερους και εκείνοι φροντίζουν για το συμφέρον του συνόλου, ενώ καθένας αποτελεί έναν ανώνυμο εργάτη που συμμετέχει στο κοινό έργο. Η αποτελεσματική ηγεσία επιτυγχάνει υψηλή οργάνωση και πολλαπλασιάζει εκθετικά την παραγωγικότητα ώστε το σύνολο καθίσταται πολύ μεγαλύτερο από το απλό άθροισμα των μερών του. Παράλληλα, αυξάνεται το ηθικό και η ικανοποίηση και τελικά επικρατεί ένας ευεργετικός κύκλος στον οποίο όλες οι παράμετροι βελτιώνονται με το χρόνο. Το παράδειγμα της Γερμανίας είναι χαρακτηριστικό: από το σημείο μηδέν που βρέθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ξεκίνησε ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα ανάπτυξης και με σταδιακά και συντηρητικά βήματα ανέκαμψε και έφτασε να κυριαρχεί στα Ευρωπαϊκά και παγκόσμια πράγματα. Όσο προέκυπταν μεγαλύτερα εμπορικά πλεονάσματα από την εργασία και λιτότητα του λαού, τόσο ενισχύονταν το κοινωνικό κράτος και επιστρέφονταν σε αυτόν μέρος του πλούτου, ώστε σήμερα κάθε πολίτης απολαμβάνει υψηλής ποιότητας ζωής. Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στους μη υλικούς τομείς, όπως τον πνευματικό και τον πολιτιστικό: στην εκπαίδευση, την κοινή γνώμη, την ψυχαγωγία και αλλού προωθούνται καθημερινά πρότυπα, παραδείγματα και συμπεριφορές που καλλιεργούν, ενισχύουν και διαιωνίζουν το κοινό αίσθημα. Η διαφορά από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως ο κομουνισμός ή η δικτατορία, είναι ότι σε αυτά η ένωση επιβάλλεται με τη βία, γεγονός που οδηγεί τελικά σε κατάρρευσή τους, ενώ ωφέλιμοι θεσμοί, όπως η δημοκρατία, η δικαιοσύνη κλπ. λειτουργούν με γνήσιο και διαφανή τρόπο.
Καλύτερη κατανόηση της επίδρασης της εγγενούς συλλογικότητας επιτυγχάνεται όταν εξεταστεί η έλλειψη αυτής, όπως για παράδειγμα, στην περίπτωση της Ελλάδας. Η ατομιστική και εφήμερη νοοτροπία οδηγεί στη λειτουργική απομάκρυνση του λαού από τα κέντρα αποφάσεων, τα οποία όχι μόνο δε φροντίζουν υπέρ του πρώτου, αλλά, αντίθετα, εργάζονται για την καταπίεση και τον περιορισμό του, καθώς έτσι επιτυγχάνεται καλύτερα η διατήρηση της εξουσίας τους. Στην καθημερινότητα προωθούνται επιφανειακά και φθαρτικά πρότυπα, θεοποιούνται ακραία παραδείγματα και προβάλλονται αντικοινωνικές συμπεριφορές με σκοπό να διευρυνθεί η ανοχή και αδράνεια της πλειοψηφίας και να συνεχιστεί η εύνοια της μικρή ομάδας που εκμεταλλεύεται της. Η πλειοψηφία των πόρων και δυνάμεων της κοινωνίας αναλώνεται σε ανώφελες και αδιέξοδες διαμάχες, καταλήγει στην ιδιοκτησία των πιο πονηρών και διεφθαρμένων μελών και δεν διοχετεύεται στην πραγματική παραγωγή, ενώ καθένας διακατέχεται από μια μάταιη ελπίδα που δεν θα υλοποιηθεί ποτέ.
Η ιστορία προσφέρει άφθονα παραδείγματα, όπου η συλλογική εργασία οδήγησε στην κορυφή της εκάστοτε εποχής και στην επιτέλεση πολιτιστικών θαυμάτων, όπως η Αρχαία Αθήνα, η Ελληνιστική Μακεδονία και η Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη, και που χωρίς αυτήν δε θα διακρίνονταν από τους υπόλοιπους κατώτερους και συμβατικούς πολιτισμούς. Οι παράγοντες που οδηγούν ένα σύνολο ανθρώπων να ακμάσει σε ένα συγκεκριμένο τόπο και χρόνο είναι πολύπλοκοι και αποτελούν θέμα του επόμενου άρθρου.
Βαγγέλης Τσούκας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου